“มาเด้อ มาเอาบุญ” ฮีตสิบสอง
คุณสมบัติสินค้า:
จาก ฮีตสิบสอง ภูมิปัญญามรดกอันล้ำค่า สู่หนังสือ “มาเด้อ มาเอาบุญ” ฮีตสิบสอง ผลงานการเขียนโดย บุญจันทร์ ครองยุทธ (พ่อใหญ่จันทร์) ปราชญ์ชาวบ้าน
หมวดหมู่ : หนังสือ(Book) ,
Share
บ้านชีทวน แห่งตำบลชีทวน อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี หนึ่งในชุมชนโบราณที่ยังคงรักษาเอกลักษณ์ดั้งเดิมและสืบทอดอัตลักษณ์วิถีวัฒนธรรมของท้องถิ่นอีสานมาจนถึงปัจจุบัน ชุมชนโบราณแห่งนี้ไม่ปรากฏหลักฐานการก่อตั้งที่แน่ชัด ก่อนจะมาเป็น “ชีทวน” เรียกกันว่า “ซีซ่ง” มาก่อน แล้วแผลงมาเป็น “ซีซ่วน” และกลายมาเป็น “ชีทวน” ตามลำดับดังปัจจุบันนี้ ซึ่งมีความหมายตามภูมินิเวศที่ลำน้ำชีช่วงนั้นมีการไหลย้อนขึ้น ในปัจจุบัน ชาวชีทวนมีวัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวิตที่สืบทอดมาจากบรรพชน แม้เวลาจะส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงและการพัฒนา แต่ลูกหลานชาวชีทวนต่างร่วมใจกันสืบสานและอนุรักษ์สิ่งที่บรรพบุรุษได้มอบไว้ให้คงอยู่กับท้องถิ่นตลอดไป
ความเชื่อในเรื่องวิญญาณและอำนาจลึกลับของสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และการนับถือพระพุทธศาสนา เป็นรากฐานสำคัญของความเชื่อและความศรัทธาแห่งอีสานวิถี ก่อเกิดเป็นวัฒนธรรมและประเพณีเฉพาะตน เป็นขนบธรรมเนียมที่ปฏิบัติกันมาจนกลายเป็นประเพณี ๑๒ เดือน หรือ ฮีตสิบสอง มีจุดมุ่งหมายเพื่อตอบแทนบุญคุณของบรรพบุรุษและพืชพันธุ์ธัญญาหารที่ได้หล่อเลี้ยงชาวชีทวนให้มีความเป็นอยู่ที่อุดมสมบูรณ์
นอกจากนี้ ฮีตสิบสอง ยังเป็นประเพณีที่มีความเกี่ยวข้องกับสถานที่ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีของบ้านชีทวน อย่าง ธรรมาสน์สิงห์เทินบุษบกแห่งเดียวในประเทศไทย ที่ได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกของชาติ ณ วัดศรีนวลแสงสว่างอารมณ์ เป็นธรรมาสน์สำหรับให้พระสงฆ์นั่งเทศน์มหาชาติในงานบุญเดือนสี่หรือบุญผะเหวด ประเพณีตักบาตรเทโวในวันออกพรรษา ณ ขัวน้อย สะพานแห่งศรัทธา รวมทั้งวัดสำคัญที่เป็นศูนย์รวมจิตใจของพุทธศาสนิกชน เช่น วัดทุ่งศรีวิไล วัดธาตุสวนตาล
จาก ฮีตสิบสอง ภูมิปัญญามรดกอันล้ำค่า สู่หนังสือ “มาเด้อ มาเอาบุญ” ฮีตสิบสอง ผลงานการเขียนโดย บุญจันทร์ ครองยุทธ (พ่อใหญ่จันทร์) ปราชญ์ชาวบ้านผู้สั่งสมองค์ความรู้ด้านศาสนา ประเพณี และพิธีกรรม จากพระสงฆ์ผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบและครูบาอาจารย์ เป็นผู้ที่ได้รับความเชื่อมั่นศรัทธาจากคนในชุมชนให้รับหน้าที่เป็นผู้นำในการประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ ในบ้านชีทวน ซึ่ง สำนักพิมพ์วิช ได้เห็นถึงคุณค่าและความสำคัญของวัฒนธรรมที่แสดงถึงธรรมนูญชีวิตของชาวอีสาน และเพื่อสานต่อเจตนารมณ์ของผู้เขียนที่ต้องการสืบสานบุญประเพณี ความศรัทธาและความเชื่อที่ปฏิบัติสืบทอดกันมาแต่โบราณ ให้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สืบต่อไปยังเยาวชนคนรุ่นหลัง จึงได้จัดพิมพ์หนังสือเล่มนี้ขึ้นเพื่อเป็นแหล่งความรู้ที่สามารถสืบค้นถึงวิถีชีวิตและการดำรงอยู่ของภูมิปัญญาท้องถิ่นที่แสดงถึงอัตลักษณ์และความภาคภูมิใจของชุมชนบ้านชีทวนต่อไป
ด้วยใจแห่งศรัทธาและน้อมเชิดชูในมรดกทางวัฒนธรรม
บุญจันทร์ ครองยุทธ (พ่อใหญ่จันทร์)
ผู้ร่วมสืบทอดวัฒนธรรมประเพณี
บ้านชีทวน อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี
เขียนเมื่อ ๑๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๑, ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ (วันมาฆบูชา)
--------------------------------------
สารบัญ
ความเป็นมาของประเพณีฮีตสิบสอง
- การแห่พระธรรมเทโว
- งานเลี้ยงเจ้าปู่คู่บ้านคู่เมือง (ปู่ตา)
- งานปิดทองหลวงพ่อพระพุทธวิเศษ
- การตั้งโต๊ะหมู่บูชา
- การผูกสายสิญจน์กับฐานพระพุทธรูป
- การตั้งพระพุทธรูป
- การปูอาสนะ
- การตั้งตาลปัตร
บุญประเพณี ฮีตสิบสอง
๑. บุญเดือนอ้าย - บุญเข้ากรรม
๒. บุญเดือนยี่ - บุญคูนลาน
๓. บุญเดือนสาม – บุญข้าวจี่-ก่อเจดีย์ข้าวเปลือก
๔. บุญเดือนสี่ - บุญมหาชาติ (บุญผะเหวด)
๕. บุญเดือนห้า - บุญสงกรานต์
๖. บุญเดือนหก – บุญบั้งไฟ
๗. บุญเดือนเจ็ด – บุญสวดบ้าน (บุญเบิกบ้าน)
๘. บุญเดือนแปด - บุญเข้าพรรษา
๙. บุญเดือนเก้า - บุญข้าวประดับดิน
๑๐. บุญเดือนสิบ - บุญฉลาก หรือบุญข้าวสาก
๑๑. บุญเดือนสิบเอ็ด - บุญออกพรรษา
๑๒. บุญเดือนสิบสอง - บุญกฐิน
งานบุญเพิ่มเติม
- บุญผ้าป่า
- การจัดงานอุปสมบท
- การจัดพิธีศพ
- การย้ายอัฐิ
หมายเหตุ : งานพิธีการทุกประเภทตามข้างต้นจะเริ่มต้นขึ้นได้ ต้องผ่านการประชุมหารือร่วมกันของคนในหมู่บ้าน หรือในชุมชนเสียก่อน เพื่อลงมติวางแผนกำหนดวันในการจัดงานตามความเหมาะสม และต้องกราบนิมนต์พระสงฆ์ประกอบพิธีกรรม ยกเว้นงานที่ไม่อาจทราบล่วงหน้า หรืออาจเกิดขึ้นได้อย่างกะทันหัน เช่น งานศพ
......................................
เนื้อหาบางส่วน
“อย่าสิไลเสียถิ้ม พงศ์พันธุ์พี่น้องเก่า
อย่าสิละเผ่าเซื้อ ไปย่องผู้อื่นดี”
(อย่าได้ทอดทิ้งญาติพี่น้องวงศ์ตระกูลตนเอง
แล้วมัวไปยกย่องชื่นชมเห็นคนอื่นดีกว่า สำคัญกว่าญาติพี่น้องของตน)
ความเป็นมาของประเพณีฮีตสิบสอง
“ฮีตสิบสอง” เป็นการทำบุญในแต่ละเดือนของทุกปีโดยหมุนเวียนกันไปตามฤดูกาล ประเพณีนี้ได้รับการสืบทอดต่อ ๆ กันมาแต่โบราณ ซึ่งบางท้องถิ่นยังคงมีการทำบุญลักษณะนี้สืบต่อมาอย่างต่อเนื่อง แต่ในหลายพื้นที่ ประเพณีนี้ค่อย ๆ เลือนหายไปตามยุคสมัย ในที่นี้จะขอกล่าวถึงเฉพาะส่วนของบุญประเพณีและพิธีกรรม หยิบยกมาเพียงส่วนสำคัญที่ยังคงเป็นวิธีปฏิบัติในปัจจุบันของชาวชุมชนตำบลชีทวน อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานีเท่านั้น นอกจากบุญประเพณีฮีตสิบสองแล้ว หมู่บ้านชีทวนยังมีงานเฉลิมฉลองพิเศษที่สำคัญไม่แพ้กันอีกด้วย โดยจะขอนำมาเล่าสู่ฟังอย่างย่อ ๆ พอสังเขป ก่อนเข้าสู่เนื้อหาหลัก ดังนี้
● การแห่พระธรรมเทโว
การแห่พระธรรมเทโว หรือที่ภาษาชาวบ้านเรียกว่า “แห่พระเทโว” เป็นการแห่องค์พระพุทธรูปโดยใช้คนหามแบกคนละมุม รวม ๔ คน แล้วแห่ไปรอบ ๆ หมู่บ้าน เพื่อให้ชาวบ้านได้ทำน้ำอบน้ำหอมมาสรงน้ำพระพุทธรูป มีจุดประสงค์หลักเพื่อขอฝน ช่วยเพิ่มความเป็นสิริมงคลแก่ตนเองและครอบครัว ตามความเชื่อดั้งเดิมของชาวบ้าน ซึ่งเชื่อว่าเป็นการขอพรจากเหล่าทวยเทพเทวดา ให้ช่วยดลบันดาลฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาล พืชพันธุ์ธัญญาหาร เรือกสวนไร่นาจะได้มีความอุดมสมบูรณ์
น้ำอบน้ำหอมที่นำมาสรงน้ำพระนั้น ส่วนใหญ่ชาวบ้านมักจะเด็ดเอาดอกมะลิ ดอกพุดซ้อน ดอกดาวเรือง หรือดอกบานไม่รู้โรย ส่วนใหญ่มักเป็นไม้ดอกที่ชาวบ้านปลูกไว้เองมาโรยใส่ในขันน้ำใบใหญ่ แล้วใส่น้ำอบน้ำหอม หรือเทแป้งหอมลงไป เตรียมรอเอาไปสรงน้ำพระพุทธรูปตอนที่มีขบวนแห่ผ่านมาตามถนนใหญ่ในหมู่บ้านนั่นเอง
● งานเลี้ยงเจ้าปู่คู่บ้านคู่เมือง (ปู่ตา)
เป็นพิธีการตามความเชื่อของชาวบ้านชีทวน ว่ามีพ่อปู่ หรือที่ชาวบ้านรู้จักกันดีในชื่อ “ปู่ตา” ถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านเคารพนับถือมาก เสมือนเป็นปู่แก่ประจำหมู่บ้านชีทวนที่คอยเฝ้าดูแลปกป้องรักษาหมู่บ้านรวมถึงชาวบ้านให้มีความร่มเย็นเป็นสุข การจัดงานเลี้ยงเจ้าปู่ก็เพื่อขอฝนในฤดูทำนาให้แก่ชาวบ้าน และเป็นการบอกกล่าวสิ่งศักดิ์สิทธิ์ให้รับทราบ จะมีการเสี่ยงทายไม้สั้นไม้ยาวผ่าน “พ่อเฒ่าจ้ำ”* ว่าในปีนั้นน้ำจะน้อยหรือจะมาก นาในที่ดอนหรือนาในที่ลุ่มจะอุดมสมบูรณ์มากน้อยเพียงใด ศาลของเจ้าปู่นี้ ตั้งอยู่บริเวณหน้าปากทางเข้าหมู่บ้านชีทวน หากใครขับรถผ่านไปมามักจะบีบแตรหรือยกมือไหว้เพื่อแสดงความเคารพอยู่เสมอ
หมายเหตุ : **พ่อเฒ่าจ้ำ หมายถึง คนที่เป็นตัวแทนในการเสี่ยงทาย
● งานปิดทองหลวงพ่อพระพุทธวิเศษ
พระพุทธวิเศษเป็นพระพุทธรูปปางนาคปรก ศิลปะเก่าแก่สมัยทวารวดี แกะสลักด้วยศิลาแลง หน้าตักกว้าง ๒๒ นิ้ว สูง ๓๙ นิ้ว อายุกว่า ๑,๐๐๐ ปี ประดิษฐานอยู่ในอุโบสถวัดทุ่งศรีวิไล บ้านชีทวน มีพุทธคุณศักดิ์สิทธิ์ ในเรื่องการขอบุตร มักจะได้สมหวัง สมดังใจ จนเป็นที่กล่าวขานเลื่องลือไปไกลถึงต่างแดน
งานปิดทองหลวงพ่อพระพุทธวิเศษ จะมีการทำพิธีบายศรีสู่ขวัญเพื่อความเป็นสิริมงคลของชาวบ้าน โดยถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของชาวชุมชนตำบลชีทวนและชาวบ้านใกล้เคียงมายาวนาน ปัจจุบัน วัดทุ่งศรีวิไลได้รับการบูรณะโดยรวมใหม่ทั้งหมด วิจิตรงดงามมาก จากผู้มีจิตศรัทธาในองค์หลวงพ่อพระพุทธวิเศษจากหลากหลายสถานที่ที่ได้เดินทางมาสักการะเพื่อขอพร บ้างก็บนบานศาลกล่าวเพื่อขอให้สิ่งที่ตนนึกคิดเอาไว้สมดังใจปรารถนา โดยเฉพาะเรื่องการขอลูกกับองค์หลวงพ่อ จะเป็นที่เลื่องลือกล่าวขานกันอย่างมาก ดังนั้นแล้ว การจัดงานพิธีดังกล่าวจึงเป็นงานมงคลที่สำคัญอีกงานหนึ่งซึ่งชาวบ้านตำบลชีทวนทั้ง ๑๑ หมู่บ้าน ยกให้เป็นงานประจำปีที่ต้องกระทำกันมาตลอดจวบจนปัจจุบัน
----------------------------------
ร่วมสนับสนุนการจัดพิมพ์
เพื่อสืบสานภูมิปัญญามรดกอันล้ำค่า
ได้ที่บัญชีธนาคารกสิกรไทย
เลขที่บัญชี 695-2-31878-9
ชื่อบัญชี บจก. วิช กรุ๊ป (ไทยแลนด์) จำกัด
----------------------------------
